KOMPAS
Réf. 52017920
GEOGRAFISCH NOORDEN (KAART), MAGNETISCH NOORDEN EN DECLINATIE
OM DE RICHTING VAN EEN OBJECT TE BLIJVEN VOLGEN
OM DE BESTEMMING OP DE KAART TE BEREIKEN
JE POSITIE OP DE KAART BEPALEN
Wij gebruiken de woorden “noorden”, “zuiden”, e.d. zomaar, zonder erbij stil te
staan dat er twee soorten noorden zijn, namelijk het geografische noorden en het
magnetische noorden.
Het geografische noorden ligt geografisch vast en is overal ter wereld hetzelfde.
De lengtecirkels op een kaart zijn getekend op basis van de geografische polen
en de lijnen geven de richting van het geografische noorden aan. De richting van
deze lijnen verschilt van de richting waarin de magnetische naald wijst. Op een
gewone kaart stelt de bovenkant het geografische noorden voor en de onderkant
het geografische zuiden. Op dezelfde manier stellen de rechter- en linkerkant van
de kaart dus het oosten en het westen voor.
De magnetische polen liggen dicht bij de geografische polen,
maar ze vallen niet samen. De hoek gevormd door de rechte
lijnen die van de waarnemingsplaats naar de geografische
noordpool en naar de magnetische noordpool wijzen, wordt
declinatie genoemd, afbeelding 1.
De declinatie varieert afhankelijk van de positie op de wereldbol.
De lijnen van de declinatie zijn zeer onregelmatig. De topografi-
sche kaarten van elke locatie geven echter de plaatselijke decli-
natie.
Als je het hebt over een richting van zoveel graden, moet je de
plaatselijke declinatie, gebaseerd op je positie ten opzichte van de
nul-declinatielijn, ervan aftrekken of erbij optellen om de juiste
geografische hoek van de richting te berekenen. Om de geogra-
fische positie te krijgen, kijk je naar de kompaspeiling en als de
plaatselijke declinatie in het westen ligt, trek je de declinatie af
van de kompaspeiling; als de declinatie in het oosten is, moet je
deze bij de kompaspeiling optellen. Het is aan te raden om de
kompaspeiling te gebruiken wanneer je het magnetische noor-
den op 0° hebt staan.
Om op een bepaald punt op de kaart te komen, hoef je alleen maar je positie, de
richting van de locatie en het magnetische noorden te bepalen.
1. Vouw eerst de kaart open en teken de richtingslijnen
van het magnetische noorden volgens de op de kaart
aangegeven declinatie. Volg deze lijnen met behulp
van de zijkanten van het kompas. Als bijv. de declinatie
van de plaats 5° in het westen is, trek dan 5° af van 360°
en breng de schaal op 355° tegenover de markeerlijn.
Plaats de pijlen op het kompashuis evenwijdig aan de
noord-zuid-lijn op de kaart (lengtegraadlijn of verticale
lijnen op het kaartrooster), zonder de draaibare gra-
denring te bewegen; volg een lijn zoals weergegeven
op afbeelding 3. Het is verstandig om met behulp
van de coördinatielijnen meerdere lijnen evenwijdig
aan de magnetische noordlijn te trekken die je zojuist
hebt getekend.
2. Bepaal je positie en je bestemming op de kaart en
verbind deze twee punten met een rechte lijn op de
kaart. Plaats je kompas zodanig op deze lijn dat de
markeerlijn (met de pijl) naar de bestemming wijst.
Draai vervolgens de gradenring tot de pijlen op het
kompashuis evenwijdig zijn aan de magnetische noord-
lijnen, die je hebt getekend zoals beschreven in het vorige
deel. (Je hoeft geen rekening te houden met de richting
van de magnetische naald). Zodra dit is gebeurd, houd
je het kompas vast en draai je langzaam totdat het
noordelijke (lichtgevende) uiteinde van de magnetische
naald evenwijdig loopt met de pijlen op het kom-
pashuis, zoals op afbeelding 4. Stap nu in de richting
van de pijl en zorg ervoor dat de magnetische naald
evenwijdig blijft aan de pijlen op het kompashuis. Stap
in deze richting tot je je bestemming bereikt. Zodra je
op de eerste bestemming bent aangekomen, herhaal je
dezelfde stappen om op je eindbestemming te komen.
Als je onderweg bent, kan je ervoor zorgen dat je op
de juiste weg blijft door je kompas te raadplegen en zo
recht mogelijk te gaan. Als de declinatie naar rechts of
links van je exacte route groot is, dan zal de afwijking
tot het doel veel groter zijn.
Je kunt bijv. in de verte een meer zien. Als je naar dit meer stapt en het nooit uit
het oog verliest, dan gaat alles natuurlijk prima. Maar als je door bossen moet
lopen, moet afdalen of wanneer je vanuit andere posities het meer niet meer kunt
zien, dan is de kans groot dat je de weg kwijt raakt. In deze situaties heb je een
kompas absoluut nodig.
1. Voor je vertrekt, hou je het kompas zo
horizontaal mogelijk en positioneer de pijl
van de schaal van het kompas in de richting
van het meer.
2. Draai de draaibare gradenring om de N (0°)
in de richting van het uiteinde N (lichtgevende)
van de magnetische naald te brengen.
3. Lees de positie op de markeerlijn af. Dit is de
kompaspeiling van het meer; houd deze
richting aan tot je een plaats bereikt vanwaar je
het meer weer duidelijk kunt zien.
Op afbeelding 2 bijvoorbeeld staat de richting van het object op 320° (om de exacte
richting te vinden, moet je rekening houden met de declinatie, zoals eerder uitgelegd.
Als je weet wat de declinatie is, kun je nog steeds zeggen dat het object 320° van het
magnetische noorden staat.)
Ga naar een hoogte van waaruit je twee opvallende punten om je heen kan zien die
op de kaart zijn gemarkeerd. Bijv. links zie je berg A en rechts het meer B. Richt de
pijl op de markeerlijn op berg A. Draai vervolgens aan de draaibare gradenring om de
«N» op de schaal op de positie te plaatsen waar het uiteinde van de kompasnaald naar
wijst. Plaats het kompas op de kaart en verander de positie van de kaart zodanig dat
de magnetische noordlijn van de kaart evenwijdig loopt met de magnetische naald
en de noord-zuid-lijnen van het kompashuis. Sleep, zonder iets te veranderen, het
kompas over de kaart totdat een kant van de schaal naar berg A wijst en trek een
lijn A, afbeelding 5. Draai je vervolgens richting meer B en herhaal dezelfde procedure
voor het meer; trek dan ook een lijn. Het punt waar deze twee rechte lijnen samen-
komen, geeft je positie op de kaart aan, zie afbeelding 6.
Er zijn veel boeken geschreven over hoe je een kompas moet gebruiken en hoe je je kan oriënteren. Wij raden je aan om er een paar te lezen of een cursus te volgen om je kennis over het gebruik van deze instrumenten en kaarten aan te scherpen.
N
N
355
。
N
N
N
Afbeelding 1
Afbeelding 3
Afbeelding 4
Afbeelding 5
Afbeelding 6
Magnetisch
noorden
Magnetisch
noorden
Object
Lijn van het
magnetische
noorden
Lijn van het
magnetische
noorden
Lengtecirkels
Huidige
positie
Looprichting
Draaibare
gradenring
Berg A
Berg A
Meer B
Meer B
Lijn van het
magnetische noorden
Lijn van het
magnetische noorden
Huidige positie
Bestemming
Het noorden van
de kaart
Het noorden
van de kaart
Lengtecirkels
Declinatie
Afbeelding 2
Nature & Découvertes
11 rue des Etangs Gobert
78000 Versailles (France)
www.natureetdecouvertes.com
